Beestig

Wat zijn feromonen?

Feromonen zijn chemische stofjes die door het lichaam aangemaakt en afgescheiden worden, met als belangrijkste taak: communiceren. Heel wat diersoorten – ook de mens! – maken er gebruik van om signalen uit te sturen, zowel voor interne als externe communicatie. Bij elke diersoort hebben de feromonen een specifieke samenstelling, zodat de geurtjes door de juiste doelgroep opgepikt worden. Ook voor katten zijn feromonen enorm belangrijk, omdat een groot deel van hun leefwereld uit geuren bestaat. Ze gebruiken feromonen als een soort ‘tools’ om de wereld rondom hen te ontdekken, af te bakenen (naar andere katten toe) en veilig te stellen (voor zichzelf).
 
Er bestaat verschillende types feromonen, al heeft de wetenschap nog niet alle functies ontdekt. Dit is wat we tot nu toe weten:
 
 

Territoriale feromonen

Als je jouw kat observeert, weet je dat zij heel vaak in de weer is met het 'schuren' tegen muren, hoekjes, meubilair enzovoort. Eigenlijk is je kat dan een soort 'geurmap' aan het plaatsen, of aan het vernieuwen. Ze gebruikt deze geuren om zich in haar omgeving te oriënteren, oftewel: om te weten waar ze is in relatie tot haar omgeving. Dit is een territoriaal signaal, in die zin dat katten de ruimtes markeren die ze vaak gebruiken. Dit helpt jouw kat bij haar emotionele stabiliteit, want de vertrouwde geuren geven haar een gevoel van veiligheid en verbinding.

Zowel katers als poezen kunnen – vooral wanneer ze naar buiten gaan – ook hun territorium markeren via urine. Dit gedrag heet sproeien. In de urine zijn ook feromonen aanwezig, waarmee ze boodschappen kunnen achterlaten, voor zichzelf of naar andere katten toe. Denk maar aan territoriumafbakening, een bepaalde emotie achterlaten voor zichzelf (‘pas op, gevaarlijk’) of hun seksuele status kenbaar maken. Katers zullen trouwens ook met hun kopje en lichaam tegen voorwerpen schuren in de nabijheid van potentiële partners.
 
 

Relationele feromonen

Bevriende katten gebruiken een specifiek feromoon wanneer ze tegen elkaar wrijven, ook wel ‘allorubbing’ genoemd. Dit zorgt ervoor dat ze een bekende geur bij elkaar achterlaten en is uiterst belangrijk om een goede kattenrelatie in stand te houden. En wanneer poeslief tegen jou aanschuurt? Dat is evengoed een teken om aan te duiden dat jij tot haar sociale groep behoort. 
 
 

Feromonen voor kittens 

Kleine katjes die pas geboren zijn, hebben hun oogjes nog dicht. Om toch vlot de weg naar de melkbar te vinden, scheidt de moederkat een feromoon af aan de tepels, zodat haar kittens meteen weten waar ze moeten zijn voor hun dagelijkse portie melk. Dit feromoon zorgt ook voor een verbinding met de moeder en de nestgenoten onderling.
 
 

Nog méér geurtjes met aantrekkingskracht

 
Kattenkruid: hoe werkt dat?

Bepaalde planten en kruiden bevatten werkzame stoffen waar katten door aangetrokken worden – nepetalactone in het geval van kattenkruid. Evolutionair gezien kan je dit verklaren doordat deze planten vaak ook parasieten bestrijden. Bij wrijving tegen de plantdelen komen er namelijk chemische stoffen vrij in de lucht die bepaalde insecten verdrijven. Zie je jouw kat rollen in een bosje vers kattenkruid, dan zal ze niet alleen een opwekkende roes ervaren, maar raakt ze tegelijk dus ook verlost van vervelende beestjes in haar vacht. Ook andere plantensoorten die geliefd zijn bij katten, zoals valeriaan en honeysuckle (of struikkamperfoelie), hebben dit effect.

Niet alle katten zijn even gevoelig voor de werkzaamheid van kattenkruid en gelijkaardige planten. Volgens onderzoek zou de gevoeligheid genetisch bepaald zijn: zo’n 60 tot 65% van de katten reageert erop en ook de intensiteit van het effect kan sterk verschillen tussen deze katten onderling. Terwijl de ene kat helemaal door het dak gaat van een portie kattenkruid, heeft het op de andere amper effect. Ook grotere katachtigen zoals leeuwen, jaguars en poema’s worden aangetrokken door de werkzame stoffen van deze planten, terwijl tijgers er niet in geïnteresseerd lijken.
 
Er bestaan ook nog andere planten die katten heel aantrekkelijk vinden, zoals valeriaan, honeysuckle en het wat minder gekende matatabi (of silver vine). Welke plant bij jouw kat werkt en welke niet, kan je alleen maar ondervinden door het uit te proberen. En ook de kwaliteit van het product speelt een rol: hoe zuiverder het kruid, hoe beter het effect.
 
 

Waar kan je kattenkruid voor gebruiken?

Kattenkruid heeft verschillende toepassingen:
 

• Oude speeltjes, waar je kat niet meer naar omkijkt, nieuw leven inblazen.
   
• Nieuwe locaties in huis, zoals een klimtoren of een kattenmand, aantrekkelijker maken.
   
• Je kat af en toe eens belonen zoals je met een snoepje zou doen.
   
• Je kat voor het slapengaan kalmeren als ze ‘s avonds wat te actief is (al is hier valeriaan vaak een interessantere optie: deze plant geeft eerst een stimulerend en nadien een kalmerend effect).

 
Is het werkzame effect van het kattenkruid in je kattenspeeltjes of trappelkussen na een tijdje uitgewerkt? Hervulbare speeltjes kan je makkelijk ‘verversen’, maar je kan het speeltje ook met wat losse kruiden in een luchtdichte doos doen en een nachtje laten ‘trekken’. Een kattenkruidspray is ook een optie, al is dat natuurlijk wat minder milieuvriendelijk dan los, gedroogd kruid.

Kan je kat een overdosis kattenkruid krijgen?

In de volksmond wordt kattenkruid wel eens grappend ‘kattendrugs’ genoemd, omdat je kat ervan in een opwekkende roes raakt. Toch hoef je je geen zorgen te maken dat je huistijger verslaafd zou raken aan kattenkruid of andere ‘catnip’-achtige planten: ze zijn veilig in gebruik en je kat kan er geen overdosis van nemen. 
 
Toch is dit geen vrijgeleide om je kat voortdurend bloot te stellen aan kattenkruid en soortgelijke natuurlijke ‘middeltjes’. Gewenning zal niet meteen optreden, maar het effect is simpelweg niet eeuwigdurend. Eens het effect is uitgewerkt, hebben de hersenen van je kat even tijd nodig om opnieuw te resetten. Tegenwoordig worden er heel wat speeltjes met kattenkruid verkocht: zorg ervoor dat je die niet de hele dag op de vloer laat rondslingeren. Hetzelfde geldt ook voor halsbandjes met kattenkruid erin. De constante blootstelling is ten eerste niet zinvol en ten tweede vindt je kat het misschien helemaal niet leuk om non-stop met haar neus in het kattenkruid te zitten? Je kat zou altijd de keuze moeten hebben om er eventjes van weg te kunnen lopen.

Kattenkruid gebruik je best alleen op gerichte momenten om het dagelijkse leven van je kat wat te verrijken, bijvoorbeeld om een vertrouwd speeltje weer interessant te maken of een nieuw kattenmeubel wat aantrekkelijker te maken. Sowieso is het belangrijk om je kattenspeeltjes – met of zonder kattenkruid – regelmatig eens te vervangen door andere speeltjes. Zo vermijd je dat het nieuwe er te snel af is en je kat er geen interesse meer in toont. 
 
 

Wanneer is kattenkruid geen goed idee?

Sommige katten zijn zo gevoelig voor de werkzame stoffen in kattenkruid, dat het een overstimulerend effect krijgt. Zelfs de meest vreedzame katten kunnen dan best agressief uit de hoek komen wanneer je een speeltje met kattenkruid erin probeert af te nemen. Ook katten die van nature al een beetje ‘on edge’ zijn, hebben meestal geen baat bij het stimulerende effect van kattenkruid. In dat geval neem je beter je toevlucht tot het meer kalmerende valeriaan. 
 
Heb je meerdere katten in huis? Dan is het belangrijk dat elke kat haar eigen geurspeeltje heeft, om concurrentie te vermijden. Wanneer er sowieso al wat spanningen voorkomen in je multi-kattenhuishouden, dan bied je het kattenkruid best alleen aan wanneer je de katten kan afzonderen van elkaar.