Beestig

Oorsprong - waar komt de Friese stabij vandaan? 

De Friese stabij is een jachthond die van oudsher in Friesland een veelheid aan taken vervulde. In het Fries luidt de rasnaam ‘stabyhoun’ en ook in de rest van de niet-Nederlandstalige wereld wordt hij op die manier aangesproken. Deze middelgrote jachthond is zonder twijfel verwant aan de kleine münsterlander (of heidewachtel) en de Drentsche patrijshond - twee jachthonden met een gelijkaardig uiterlijk en uit aangrenzende streken. Vermoedelijk stammen de drie bonte hondenrassen af van spaniëls die tijdens de Spaanse bezetting meegebracht werden naar het noorden. 
 
Behalve als ‘jachthond’ staat de Friese stabij bekend als zelfstandig ‘boerderijhondje’ dat vroeger vooral op kleinere erven van minder gegoede boeren leefde. Hij mag dan wel ondergebracht worden in de rasgroep van de ‘staande jachthonden’, hij is van veel meer markten thuis. Op het boerenerf is hij een kei in het verdelgen van ongedierte zoals ratten, marters en mollen - de vangst van die laatste leverde zijn eigenaars een flinke zakcent op bij de verkoop van mollenpelzen voor de bontindustrie. Daarnaast vervult de Fries ook een belangrijke rol als waakhond die aanslaat bij onraad, al hoef je er doorgaans geen verdedigingswerk van verwachten: de stabij alarmeert, maar rekent op zijn baas om de zaken af te handelen. Tenslotte staat de Friese stabij ook zijn mannetje tijdens de jacht op haar- en veerwild, waar hij zowel voorstaat, opstoot als apporteert én een spoor kan volgen. 
Zijn indrukwekkende veelzijdigheid maakte dat de stabij - ook liefdevol ‘bijke’ genoemd - zowat bij alle aspecten van het boerenleven betrokken werd. Dat leverde hem ook zijn naam op, die letterlijk afkomstig zou zijn van de zin ‘sta-me-bij’. Zijn veelheid aan gebruiksmogelijkheden heeft er ook toe bijgedragen dat de stabyhoun tegenwoordig een geliefde gezinshond is. 
 
 

Uiterlijk - hoe herken je een Friese stabij? 

De Friese stabij heeft kenmerken van de kleine münsterlander of heidewachtel én van de Drentsche patrijshond, toch zijn zijn looks in hun totaliteit helemaal uniek! 
 

Lichaamsbouw en vacht van de Friese stabij 

De stabyhoun is langer dan hoog en heeft een evenwichtige, krachtige bouw - zonder aan elegantie te verliezen. Het hoofd en de bossige staart worden laag gedragen, al richt hij die laatste fier op bij opwinding. Dit ras heeft geen overtollige huid en zit dus ‘strak in het pak’ - dat heeft als voordeel dat deze honden doorgaans niet kwijlen. 
 
De vacht van een stabyhoun is halflang en sluik. Aan de achterzijde van de voorbenen, aan de broek en op de borst zijn de haren langer dan op de rest van het lichaam. Het hoofd is kortharig, de troffelvormige oren hebben bovenaan lange en onderaan korte haren. Enkel op de rug mogen de haren licht golven.
 
 

Welke kleuren zijn toegestaan bij de stabyhoun? 

De standaardkleur van een Friese stabij is zwartbont: wit met zwarte platen, een zwarte neus en donkerbruine ogen. Bruinbonte stabyhouns komen minder vaak voor en hebben een bruine neus. In het witte gedeelte van de stabijvacht mogen kleine vlekjes en schimmelpatronen zichtbaar zijn, terwijl de kop van de meeste stabijtjes volledig in de grondkleur gekleurd is. Officieel is ook een oranje basiskleur toegestaan, maar dat type stabij is zo goed als uitgestorven. Driekleuren worden af en toe geboren, maar worden uitgesloten voor de fok omdat hun kleur ongewenst is binnen het ras. 

Grootte en gewicht - hoe groot en hoe zwaar wordt de Friese stabij?

De stabyhoun is een middelgrote hond van gemiddeld 49 cm (teven) à 51,5 cm (reuen) hoog. Hun ideale gewicht varieert van 20 tot 25 kg, afhankelijk van hun geslacht (reuen worden zwaarder dan teven) en hun lichaamsbouw. 
 
 

Karakter en opvoeding van de Friese stabij 

Deze allround jachthond staat bekend om zijn aanhankelijke aard in huis, gecombineerd met een grote zelfstandigheid wanneer hij op zichzelf aangewezen is. Dat is een erfenis van het oorspronkelijke doel waarvoor hij gefokt is: als een echte erfhond regelde de stabyhoun zelf de zaakjes belangrijk vond: ongedierte vangen en de boel bewaken. Daarnaast is de stabij ook een erg gevoelige hond die stemmingswisselingen perfect aanvoelt en af en toe uit zijn rol valt wanneer de emoties te hoog oplopen. Een goede socialisatie is dan ook onontbeerlijk om hem te laten opgroeien tot een stabiele vriend voor het leven. 
 
  

De stabyhoun is een intelligente, maar gevoelige jachthond

Omwille van zijn hoge intelligentie kan je de Friese stabij redelijk makkelijk nieuwe dingen aanleren, maar dan moet je er wel rekening mee houden dat deze hond gefokt is om ‘eieren voor zijn geld’ te kiezen. Hij zal je dus niet slaafs gehoorzamen gewoon omdat je het vraagt (of afdwingt), maar is bereid tot een intensieve samenwerking wanneer dat hem iets leuks oplevert. 
 
Een stabyhoun voed je dan ook best op met positieve trainingsmethodes. Vertel hem welk gedrag je graag ziet en beloon hem ervoor, dan zal hij dat gedrag veel vaker vertonen. Straffen of dwang werken averechts bij dit gevoelige type hond: dan klapt de stabij helemaal dicht en weigert hij elke medewerking. Je bent wel best consequent wanneer je een stabyhoun in huis haalt: wanneer de regels niet helemaal duidelijk zijn, kiest hij zelf wel wat hem het beste uitkomt. Extra veel aandacht dien je te besteden aan het hierkomen bij afleiding: als jachthond gaat de stabij graag zijn neus achterna en wanneer hij wild in het vizier krijgt, durft hij geheid de benen te nemen. Toch valt ook dat gedrag in goede banen te leiden, wanneer je er jong en consequent aan begint.  
 
 

Hoe sociaal is de Friese stabij? 

Doorgaans kunnen deze honden het prima vinden met mensen en dieren van allerlei allooi. Ook al is het een jachthond in hart en nieren én gaat zijn hart sneller kloppen wanneer hij ongedierte spot, kan hij perfect leren samenleven met katten, konijnen of kippen. Dan is het wel handig om hem reeds op jonge leeftijd te introduceren aan deze diersoorten: van een goede socialisatie pluk je later de vruchten. Met andere honden heeft de Fries meestal weinig problemen, al kunnen sommige reuen zich baldadig opstellen t.o.v. elkaar. 
 
Dat de stabyhoun een populaire gezinshond is, heeft hij o.a. te danken aan zijn zachte omgang met kinderen. Natuurlijk is het belangrijk dat hij daar van jongs af fijne ervaringen mee opbouwt én dat de kinderen de hond in zijn waarde laten. Aanhoudend pestgedrag zal haast geen enkele hond tolereren, maar de Fries apprecieert dan weer wel urenlange apporteer- of verstopspelletjes met jonge gezinsleden. Voed je hond en kind samen op, dan worden het gegarandeerd twee handen (of vier poten) op één buik! 
 
Hoewel de stabij met alleman door één deur kan, wil dat niet zeggen dat hij zomaar iedereen binnen laat. Hij neemt zijn taak als erf- of huisbewaker erg serieus en hangt het meteen aan de grote klok wanneer hij onraad ruikt. Toch zal hij zelden het heft in eigen handen nemen: wanneer hij gezegd heeft wat hij ervan denkt, rekent de stabij op zijn eigenaar om beslissingen te nemen. Zegt die dat het goed is, dan worden vreemden gereserveerd, maar niet onvriendelijk, onthaald. 
 
In alles wat je met je Friese stabij onderneemt, moet je rekening houden met zijn gevoelige karakter. Friezen staan erom bekend enige gevoeligheid te ontwikkelen t.o.v. harde geluiden of andere onverwachte zaken. Geef je hen als pup de kans om op eigen tempo de wereld te ontdekken, dan geef je hen alle handvaten om uit te groeien tot een stabiele, volwassen hond. 
 
 

Hoeveel lichaamsbeweging heeft een Friese stabij nodig? 

De Friese stabij is een actieve jachthond die ervan geniet om buiten te zijn. Ook wanneer het buiten bar en koud is, zal hem dat niet deren. Hij houdt van lange, avontuurlijke wandelingen en zegt zelden nee tegen een zwempartij. Toch is de stabij geen onuitputbare hond. In huis is hij meestal de rust zelve en sla je eens een dagje over, dan zal hij je dat niet kwalijk nemen. 
 
Behalve fysieke uitdaging, is het minstens zo belangrijk om je stabyhoun mentaal wat te doen te geven. Deze honden houden ervan om hun hersens aan het werk te zetten. Jachttraining is een ideale uitlaatklep die beide zaken combineert, maar ook in de agility, dog dance en zelfs gehoorzaamheid staat deze hond zijn mannetje - al zal hij er vermoedelijk niet in uitblinken. Plezier staat dan ook voorop wanneer je met dit type hond aan het werk wil! 

Voeding en verzorging van de stabyhoun 

De Friese stabij heeft een weinig veeleisende verzorging. Gezond boerenverstand is voldoende om hem te geven wat hij nodig heeft. 
 
 

Heeft de Friese stabij bepaalde voedingseisen? 

Let vooral in het eerste levensjaar goed op de voeding van je hond. Omdat dit ras een tikkeltje gevoelig is aan gewrichtsklachten in heupen en ellebogen, wil je hem niet té snel laten groeien. Hoog energierijke voeding - dat is vaak een eigenschap van puppyvoer - is dan ook uit den boze. Daarnaast is het belangrijk om de beweging van je jonge hond te doseren om overbelasting te voorkomen. 
 
Geef regelmatig geschikt kauwmateriaal aan je hond om de vorming van tandplak te voorkomen. Tegenwoordig poetsen ook steeds meer mensen de tanden van hun hond. Zo voorkomen ze dat hij om de paar jaar onder narcose moet voor een tandsteenbehandeling. 
 
 

Hoe verloopt de vachtverzorging van de stabij? 

Hoewel hij officieel behoort tot de ‘langharige’ honden, heb je amper werk aan een stabijvacht. Een keer per week goed borstelen is meestal voldoende om zijn zijdeachtige haren knoopvrij te houden. Tijdens de rui is het aan te raden iets vaker de borstel boven te halen - of de stofzuiger draait overuren. 
 
Heeft je stabij de tijd van zijn leven gehad in de modder? Laat hem dan gewoon opdrogen en je kan het vuil uit zijn haren kammen. Een bad is alleen maar nodig wanneer hij in iets smerigs heeft gerold - sommige stabyhouns kunnen aan geen koeienvlaai weerstaan! 
 
De stabij hoeft niet naar het trimsalon, maar het is wel aan te raden om de haren tussen zijn tenen regelmatig bij te knippen. Zo glijdt hij minder uit, maar krijg je ook minder vuil over de vloer. Wil je je stabyhoun écht volgens de rasstandaard knippen, dan mag je de haren aan de achterzijde van zijn poten - onder de pols en onder de hak - regelmatig bijknippen. De langere haren aan de onderzijde van de oren dienen geplukt te worden om aan de rasstandaard te voldoen. 
 
 

Gezondheid en levensverwachting van de Friese stabij 

De Friese stabij wordt gemiddeld 13 jaar oud op een gezonde manier. Omdat het wereldwijd een vrij zeldzaam ras is met een erg kleine genenpoel, is het des te belangrijker om doordacht met deze jachthonden te fokken. De twee Nederlandse rasverenigingen testen dan ook uitvoerig met hun toekomstige fokhonden en besteden erg veel aandacht aan het uitzoeken van de juiste combinaties. Zo wordt het opduiken van ziektes tot een minimum herleid, al is het helaas niet mogelijk om alle risico’s uit te sluiten. 
   
 

Voor welke ziektes en aandoeningen is de stabyhoun vatbaar? 

In dit hoofdstuk krijg je een overzicht van gezondheidsproblemen die kunnen opduiken bij de Friese stabij. De rasverenigingen doen er alles aan om die problemen tot een minimum te beperken. Opgelet: we hebben het hieronder telkens over stabijtjes mét stamboom waarvan de ouderdieren onder toezicht van een dierenarts staan. Over honden zonder stamboom zijn helaas geen gegevens bekend, we kunnen er dus van uitgaan dat deze aandoeningen merkelijk vaker voorkomen bij dieren die zonder streng fokbeleid gekweekt worden. 
 

• Heupdysplasie: voor deze pijnlijke afwijking in het heupgewricht wordt streng getest bij toekomstige ouderdieren. Daardoor worden er slechts zelden stabyhouns geboren met ernstige vormen van deze aandoening (HD-D en HD-E). 
   
• Elleboogdysplasie: enkele keren per jaar wordt ED vastgesteld bij Friese stabij’s met een stamboom. Komt de aandoening voor bij twee verschillende nesten van eenzelfde ouderdier, dan wordt het uitgesloten voor de fok, maar er wordt niet preventief gescreend op de aandoening. 
   
• Vroeger doken er geregeld stabijtjes op die lijden aan epilepsie, maar dat aantal is tegenwoordig tot een minimum herleid. 
   
• Persisterende ductus arteriosus (PDA) is een hartziekte die al op erg jonge leeftijd zichtbaar wordt en die helaas niet op te sporen is bij de ouderdieren. 
   
• Cerebrale dysfunctie is bij stamboomhonden volledig weggefokt, omdat elk fokdier verplicht gescreend moet worden op het (recessieve) gen dat de neurologische ziekte veroorzaakt. Door nooit twee dragers met elkaar te kruisen, kan de dodelijke ziekte gelukkig niet meer opduiken. Bij niet-stamboomfokkers die hun honden niet laten testen, worden helaas nog wel pups geboren die ten dode opgeschreven zijn. 
   
• Von Willebrands Disease type 1 is een bloedstollingsziekte die mild verloopt. Stabijtjes die lijden aan deze aandoening, bloeden iets langer dan normaal, maar dat euvel wordt zelden opgemerkt door hun eigenaar. Pas wanneer ze een ongeval meemaken of geopereerd moeten worden, kan deze ziekte een probleem vormen.

 

Waar koop je een Friese stabij puppy? 

In België zijn (bijna) geen fokkers van het ras actief, dus moet je voor een Friese stabij puppy je licht opsteken in Nederland. Er zijn twee rasverenigingen, de Nederlandse Vereniging voor Staby- en Wetterhounen en Onze Stabyhoun, die enkel fokdieren met stamboom én de nodige gezondheidstests toelaten. Bij deze verenigingen kan je je op de wachtlijst laten zetten voor een gezonde, gesocialiseerde pup. Hou er wel rekening mee dat je pups pas mee de grens over mag nemen wanneer hun rabiës-inenting in orde is. De fokker van je toekomstige hondje moet er dus mee akkoord zijn om jouw pup tot op een leeftijd van 15 weken te verzorgen én te socialiseren. Daar gaat vaak een meerprijs mee gepaard en het is ook belangrijk dat jouw fokker en jijzelf dezelfde ideeën hebben over de opvoeding van een pup. 
 
Er worden in hun land van herkomst ook veel ‘boerderijhondjes’ aangeboden. Dat kunnen prima gezinshonden worden, maar je hebt geen enkele garantie omtrent hun gezondheid en raszuiverheid. Kom je terecht op een boerderij waar de honden in een stal (en niet in de woonkamer) leven of waar meerdere rassen worden gefokt, kies dan beter voor een andere fokker. Blijf te allen tijde weg uit winkels die aan massaverkoop doen en waar je de moederhond niet mag zien. 
 
Wil je je nog meer inlezen over het uitkiezen van een goede fokker, neem dan een kijkje in onze ultieme broodfokker checklist: een must wanneer je op zoek bent naar een fijne gezinshond!