Beestig

Dingen om te overwegen voor het overlijden van je paard

Een doorsnee paard is niet zo makkelijk te vervoeren als de meeste andere huisdieren – zeker niet wanneer het reeds overleden is. Het klinkt heel hard, maar bij een ‘gepland’ overlijden is het daarom allerminst onrespectvol om vooraf al even na te denken over de plaats waar de dierenarts de laatste injectie zal toedienen. Die locatie heeft immers gevolgen voor wat er na de dood met je paard zal gebeuren, al moet je natuurlijk ook het welzijn van je paard bij leven niet uit het oog verliezen. Vaak is het een moeilijke evenwichtsoefening, maar hoe beter je er vooraf over nadenkt, hoe sterker je later in je schoenen staat om die laatste keuzes te maken. 
 

• In de stal
  Je paard laten inslapen in zijn vertrouwde stal, veroorzaakt soms het minste stress bij het dier zelf. Hou er wel rekening mee dat het lichaam van je maatje achteraf nog uit de stal moet geraken. Dat is geen prettig zicht, al maakt het voor je paard zelf niets meer uit na zijn overlijden. Overdenk vooraf wiens hulp je kan inschakelen om dat karwei te klaren, want de meeste ophaaldiensten vereisen dat het overleden dier op een met de trailer toegankelijke plek ligt. 
    
• In de paddock of weide
  Ook hier voelt je oude of zieke paard zich goed op zijn gemak. Bovendien krijgen de andere paarden uit zijn kudde zo de kans om afscheid te nemen van hun vriend. Ligt je weide aan de openbare weg, dan kan je het laatste moment misschien net buiten de poort organiseren. Daar zijn de kosten voor ophaling door het destructiebedrijf het laagst (zie verder).
   
  Je kan er ook voor kiezen om de transportdienst van het destructiebedrijf of van het paardencrematorium op een vooraf afgesproken tijdstip te laten komen (dat is vaak duurder) en de laatste afspraak met je dierenarts daarop afstemmen. Zo hoeft het kadaver van je paard niet te lang meer langs de weg te liggen. 
   
• Bij de dierenarts 
  Is je paard het gewoon om in de trailer te staan en voelt het zich op zijn gemak op vreemde plaatsen, dan kan je het ook naar je dierenarts brengen voor zijn laatste reis. Het lichaam blijft dan bij je dierenarts, zodat het geen dag (of langer) bij jou thuis, op de weide of bij de pensionstal hoeft te liggen. Vraag eventueel aan je dierenarts voor een pijnstiller en/of kalmeringsmiddel, zodat je paard zich comfortabel voelt tijdens het rijden. 
   
• Bij het crematorium
  Wens je je paard te laten cremeren na zijn overlijden, dan kan je het dier daar vaak ter plaatse – in een speciaal ingerichte weide – laten inslapen. Wil je je eigen dierenarts erbij, dan kan dat, maar er zijn niet zoveel paardencrematoria in Vlaanderen, dus mogelijk moet die een flink eind rijden. In dat geval kan je bij het crematorium vragen naar een dierenarts in de buurt. 
   
• In het slachthuis 
  Je kan er ook voor kiezen om je paard te laten slachten i.p.v. het te laten euthanaseren. Dan breng je het naar een erkend slachthuis, waar het dier individueel in een schone ruimte op een snelle manier geslacht wordt door middel van een pin die in het hoofd geschoten wordt. Je kiest zelf of je erbij wil blijven of niet. Mensen die ervoor kiezen om hun paard te laten slachten, geven verschillende motivaties voor hun keuze: het gaat sneller voor het paard, ze willen hun paard niet zien ‘vechten’ tegen de verdoving, ze eten zelf vlees of ze betalen liever niet voor het overlijden van hun paard. 

 
 

Uitgesloten voor de slacht: wat zijn de gevolgen? 

Die laatste optie is overigens alleen maar mogelijk wanneer je paard niet is ‘uitgesloten voor de voedselketen’ – in de volksmond: 'uitgesloten voor de slacht'. Tot voor kort kon je er als eigenaar zelf voor kiezen om die vermelding te laten opnemen in zijn paspoort, maar voor paarden geboren vanaf 1 juni 2022 bestaat die optie niet meer. Dat komt omdat veel mensen hun paard uit emotionele overwegingen lieten uitsluiten voor de slacht, waardoor een eventuele volgende eigenaar die keuze zelf niet meer kon maken. Voor je eigen paarden verandert er echter niks: als eigenaar van een paard dat ‘behouden is voor de voedselketen’ mag je nog steeds zelf beslissen of je paard geslacht of geëuthanaseerd word. Het kan wel zijn dat je paard tijdens zijn leven bepaalde geneesmiddelen toegediend krijgt, die hem wel voorgoed uitsluiten voor de slacht. Dan is het aan je dierenarts om de gegevens op zijn paspoort aan te passen. 
 
De status van je paard – behouden of uitgesloten voor de voedselketen – kan financiële gevolgen hebben bij het overlijden van je paard. In België is het immers zo dat de overheid een steunmaatregel aanbiedt wanneer overleden ‘landbouwdieren’ door het destructiebedrijf opgehaald en verwerkt worden (zie verder). Sinds 1 januari 2021 aanziet OVAM – de overheidsdienst die die steunmaatregel toekent – alle paardachtigen die ‘behouden zijn voor de voedselketen’ als landbouwdieren. Als jouw dier uitgesloten is voor de slacht, heb je dus geen recht op die steunmaatregel. Ook als je paard niet gechipt is, krijg je geen steun.

Wat te doen na het overlijden van je paard? 

Wanneer je paard niet in een slachthuis overleed, ben je als paardeneigenaar verplicht het overlijden van je paard binnen de 24 uur te melden aan een erkend ophaler van kadavers van landbouwdieren. Dat kan het destructiebedrijf Rendac zijn, maar je kan ook gebruik maken van de diensten van een paardencrematorium. Ook op de centrale databank van chipnummers HorseID moet je het overlijden van je paard melden. Is je paard overleden in het bijzijn van een dierenarts, dan zal die de administratieve rompslomp meestal regelen. Je paard begraven is niet toegelaten in ons land. 
 
 

Hoe gaat het eraan toe in een paardencrematorium? 

Er zijn tegenwoordig verschillende huisdierencrematoria in Vlaanderen die hun infrastructuur aangepast hebben om pony’s en paarden te kunnen cremeren. Afhankelijk van de grootte van je dier, kost dat 500 tot enkele duizenden euro’s. Een individuele crematie – waarbij het lichaam van je paard in een oven zonder andere dieren gaat – is het duurst. Je kan ook voor een collectieve crematie kiezen. Dan worden er na een tijdje andere (kleinere) huisdieren zoals honden en katten toegevoegd, die samen met je paard gecremeerd worden. 
 
De meeste paardencrematoria bieden ook een ophaaldienst aan. Ze komen het overleden paard ophalen met een speciaal daarvoor ingerichte trailer die ze tot naast het lichaam moeten kunnen rijden. Er is ook een speciale ruimte ingericht om je overleden paard in het crematorium een laatste groet te brengen, indien je dat wenst. 
 
Of je achteraf de assen van je paard mee naar huis neemt, mag je zelf kiezen, maar dat is alleen mogelijk bij een individuele crematie. Hou er rekening mee dat het in totaal om enkele tientallen liters assen kan gaan! De meeste eigenaars stellen zich dan ook tevreden met een deel van de resten in een urne. Wil je een aandenken van je paard, maar koos je voor een collectieve crematie, dan worden er enkele haren of een stukje van de staart bijgehouden (dat is uiteraard ook mogelijk bij een individuele crematie). Ook met die aandenkens kan je een mooi juweel of knuffelsteen laten maken, of een urne vullen. Je kan ook een hoefafdruk in inkt laten maken, om een stukje van je paard bij te houden. 
 
 

Wat gebeurt er met je paard in het destructiebedrijf? 

In België is Rendac het enige bedrijf dat kadavers van gezelschapsdieren en landbouwdieren mag verwerken. Je paard wordt hier – samen met allerlei andere overleden dieren – verwerkt tot producten die gebruikt worden om bio-energie te maken. De prijs die Rendac aanrekent voor zijn diensten om paarden op te halen en te verwerken, is vastgelegd door de overheid, maar hangt ook af van de formule die je kiest en van de status van je paard. 
 
Bij een ‘regulier transport’ wordt je paard opgehaald binnen de twee werkdagen na het overlijden (tussen 6 uur en 22.30 uur), door een kraanwagen waarin ook andere kadavers worden getransporteerd. Je kan zelf het tijdstip van de ophaling niet kiezen en het lichaam van je paard moet naast de openbare weg liggen, op een zichtbare en goed bereikbare plaats zonder hindernissen voor het gebruik van de kraanwagen. De prijs voor dit transport én de verwerking bedraagt € 170. Valt jouw paard volgens OVAM onder de categorie ‘landbouwdieren’ (dan is het dus behouden voor de voedselketen), dan ontvang je een steun van € 49. Die steun kan je hier aanvragen. 
 
Bij een ‘individueel transport’ heb je zelf veel meer keuzevrijheid, maar daar is het kostenplaatje dan ook naar. Je betaalt € 605 voor de volledige service, waarbij je het dier niet aan de openbare weg hoeft te leggen (maar het moet wel reeds uit de stal gehaald zijn). Je spreekt met de transporteur een tijdstip af waarop je paard wordt opgehaald, zodat je er zelf bij kan zijn. Die komt langs met een speciaal ingerichte trailer (dus geen kraanwagen) en de nodige hulpmiddelen om je paard respectvol in te laden. Kies je voor deze manier van ophalen, dan heb je geen recht op de steunmaatregel. 
 
 

Respect voor ieders keuze

Op welke manier je ook afscheid neemt van je paard, het is jouw keuze die je aan niemand hoeft te verantwoorden. Op het moment dat je paard overleden is, maakt het zelf niet meer bewust (en zelfs niet onbewust) mee wat er met zijn lichaam gebeurt. De verdere afhandeling is dus iets wat je vooral doet voor jezelf, het is het begin van het rouwproces waar je doorheen moet om de herinneringen aan je beste maatje in ere te houden. Bij de ene volstaan mooie foto's en filmpjes uit betere tijden, de andere laat een sieraad maken van paardenhaar, nog iemand anders hecht veel waarde aan een urne met assen van zijn overleden dier. Het is dus zeker niet zo dat je niet op een waardige manier afscheid kan nemen van je paard, wanneer je niet voor een dure (individuele) crematie kiest.
 
Het enige wat je voor je paard zelf kan doen wanneer zijn tijd gekomen is, is ervoor zorgen dat hij zijn laatste uren zo pijnvrij mogelijk kan doorbrengen én het moment bij de dierenarts met zo weinig mogelijk stress laten verlopen. Leeft je paard in een kudde, dan is het wel zo fijn om zijn maatjes bij het afscheid te betrekken. Hoe je dat best aanpakt, lees je in dit artikel.