Beestig

Wat is vogelgriep? 

De vogelgriep - men zegt ook wel vogelpest of aviaire influenza - is een zeer besmettelijke ziekte bij vogels die veroorzaakt wordt door een virus. Er bestaan verschillende vogelgriepstammen, net zoals we bij het coronavirus o.a. de alfa, de gamma en de omikron variant kennen. Bij vogelgriep is er sprake van een laagpathogene en een hoogpathogene virusstam. Het hoogpathogene vogelgriepvirus is bijna in alle gevallen dodelijk, het laagpathogene vogelgriepvirus veroorzaakt veel mildere symptomen en blijft vaak subklinisch. In het laatste geval is een drager van het virus niet ziek, maar kan hij het wel verspreiden.  
 
 

Welke symptomen horen bij vogelgriep? 

Vogels die besmet zijn met het hoogpathogene vogelgriepvirus vertonen een algemeen ziektebeeld met o.a. ernstige ademhalingssymptomen, verstoringen in het zenuwstelsel, spijsverteringsproblemen en acute sterfte. Wanneer dit virus in een kippenstal terechtkomt, gaan de aanwezige kippen massaal dood. 
 
De ziekte verloopt minder ernstig bij de laagpathogene virusstam. Dan zie je voornamelijk milde ademhalingsproblemen en soms een verminderde eileg bij legkippen. 
 
 

Welke dieren kunnen vogelgriep krijgen? 

Vooral dieren die wettelijk onder de noemer ‘pluimvee’ vallen, zijn vatbaar voor het vogelgriepvirus. Dat wil zeggen: kippen, eenden, ganzen, kalkoenen, fazanten, parelhoenders, kwartels en patrijzen. Sommige van die vogels kunnen er ernstig ziek van worden, zoals kippen en kalkoenen, terwijl de ziekte bij o.a. eenden vaak onopgemerkt voorbij gaat.

Waar komt vogelgriep plots vandaan? 

In het najaar en in de winter brengen trekvogels het virus mee vanuit noordelijker streken. Vooral wilde watervogels zoals eenden en ganzen kunnen drager zijn van vogelgriep, maar worden er meestal zelf niet ziek van. Zo kunnen deze trekvogels het virus ongemerkt overbrengen op ons pluimvee en grote schade aanrichten. 
 
 

Hoe wordt vogelgriep overgedragen? 

Het aviaire influenzavirus is erg besmettelijk en kan op verschillende manieren van vogel naar vogel overspringen. Een eerste manier waarop vogels met vogelgriep besmet raken, is via direct contact met een ziek dier of drager. De virusdeeltjes zijn aanwezig in de luchtwegen en de stoelgang van besmette vogels. 
 
Het virus is echter zo besmettelijk dat dieren het ook via indirect contact kunnen oplopen. Dat is een groot probleem voor industriële pluimveehouders, die het virus ongemerkt in hun stal kunnen binnenbrengen via bijvoorbeeld hun laarzen of het voedsel. Grote kippenkwekerijen hanteren dan ook een heleboel strenge hygiënemaatregelen, en toch blijkt het onmogelijk om alle uitbraken te voorkomen. 
 
 

Waarom moet je je kippen ophokken bij vogelgriep-alarm? 

Omdat de economische gevolgen van een vogelgriepidemie niet te overzien zijn, doet de Belgische overheid er alles aan om de verspreiding van het virus te voorkomen. Daarom is het zo belangrijk om onze tamme dieren niet in contact te laten komen met wilde vogels, die drager kunnen zijn van het virus. Eens enkele hobbykippen besmet zijn, verspreidt het virus zich als een lopend vuurtje in hun directe omgeving en wordt de kans veel groter dat er een massa-uitbraak van komt. Natuurlijk mogen we ook het welzijn van onze tuinkippen niet uit het oog verliezen: ook voor hen kan social distancing t.o.v. wilde vogels het verschil betekenen tussen leven en dood. 
 
De ‘ophokplicht’ die momenteel geldt in het hele land wil overigens niet zeggen dat je kippen niet meer buiten mogen, wel dat je als verantwoorde kippeneigenaar ervoor moet zorgen dat wilde vogels geen rechtstreeks contact kunnen maken met jouw pluimvee. Dat kan je doen door een net te spannen over je kippenren, waar wilde vogels niet doorheen kunnen. 
 
Heb je vogels die niet onder de categorie ‘pluimvee’ vallen, zoals roofvogels of papegaaien, dan geldt er geen ophokplicht of afdekplicht. Wel moet je ervoor zorgen dat wilde vogels niet bij het voedsel en water van jouw dieren kunnen.

Welke maatregelen worden genomen bij een uitbraak van vogelgriep? 

Het is niet altijd eenvoudig om te bepalen wanneer een dier besmet is met het vogelgriepvirus, omdat de eerder vage symptomen even goed kunnen wijzen op een andere infectie. Het is aan de dierenarts om in te schatten of een dier besmet zou kunnen zijn. Daarvoor baseert hij zich o.a. op de diersoort en de tijd van het jaar. Gaan er bij een hobbyhouder plots enkele kippen dood en heeft de rest problemen met de ademhaling, dan gaan meteen de alarmbellen rinkelen. Bij een vermoeden van vogelgriep is een dierenarts verplicht om dat aan te geven bij het FAVV die de nodige testen uitvoeren. 
 
Blijkt een dier besmet met vogelgriep, dan moet het volgens de wet geëuthanaseerd worden. Wanneer er een uitbraak is in een industriële kippenhouderij, dan zijn de gevolgen niet te overzien. Alle aanwezige dieren moeten geruimd worden en rondom het aangetaste bedrijf wordt een schutkring ingesteld waarbinnen geen pluimvee mag verplaatst worden en een verhoogde waakzaamheid geboden is. Bovendien krijgt pluimvee uit een vogelgriepland een slecht imago, waardoor één enkele uitbraak impact heeft op de volledige exportindustrie. 
 
 

Bestaat er dan geen vaccin tegen vogelgriep? 

Voor het coronavirus hadden we binnen het jaar een werkend vaccin en ook voor de vogelgriep bestaat er in theorie een vaccin. Er is echter één grote ‘maar’: het is in Europa verboden om pluimvee te vaccineren tegen het virus omdat gevaccineerde kippen niet te onderscheiden zijn van kippen die écht besmet raakten met de vogelgriep. Wanneer je dieren gaat vaccineren, wordt het dus onmogelijk om te garanderen dat je kippen ‘vogelgriepvrij’ zijn. Dan worden je kippen letterlijk ‘onverkoopbaar’, wat een ramp zou betekenen voor onze pluimveehouders. Alleen bijzondere instanties zoals dierentuinen kunnen een uitzondering aanvragen om hun waardevolle collectie aan vogels toch te vaccineren en zo te behoeden voor een virusuitbraak. 
 
Er is trouwens wel een vaccin dat werkt tegen het paramyxovirus of de pseudovogelpest. Dat virus veroorzaakt gelijkaardige symptomen, maar veel minder sterfte. Lees in dit artikel wanneer en hoe je je kippen kan vaccineren tegen andere ziektes dan de vogelgriep.