Beestig

De paardenhorzel – officiële benaming: Gasterophilus intestinalis – is een bruine vlieg van ongeveer 2 cm lang. Omdat ze zo groot en dan ook nog eens behaard is, lijkt ze voor velen misschien wel meer op een bij, maar ook met dazen wordt deze parasiet vaak verward. Wanneer de dagen korten en het najaar lonkt, beginnen paardenhorzels aan hun voortplanting te denken. Ze hangen luid zoemend rond in de buurt van paarden, op zoek naar een geschikt plekje om eitjes te deponeren. Dat doen ze aan de uiteinden van paardenharen, meestal op de benen maar soms ook in manen en staart, op de elleboog, de borst of nog andere plekken. 
 
 

Hoe herken en verwijder je horzeleitjes? 

De eitjes van paardenhorzels manifesteren zich als groepen van kleine, gelige stipjes op de paardenvacht. Leg je ze onder een vergrootglas of gebruik je een macrolens, dan zie je dat ze eigenlijk langgerekt van vorm zijn. Horzeleitjes hangen zo goed vast aan de paardenharen, dat je ze onmogelijk kan wegborstelen tijdens een doorsnee poetsbeurt. Toch wil je liever niet dat ze blijven hangen, want wanneer ze uitkomen, kunnen ze grote schade toebrengen (zie verder). 
 
Gelukkig zijn er enkele handige methodes om horzeleitjes efficiënt te verwijderen: 
 

• Met een speciaal poetsblok waarmee je over de paardenharen kan ‘schuren’, zonder je paard pijn te doen
   
• Met een horzelmesje dat je over besmette haren schraapt 
   
• Met een wegwerpscheermesje waarmee je zeer lichtjes over de aangetaste plek wrijft
   
• Met lauw water en azijn waardoor de eitjes makkelijker loslaten

  
Inspecteer je paard grondig na de behandeling, om zeker te zijn dat er geen eitjes zijn achtergebleven. Hou de vacht van je paard gedurende de rest van de nazomer/herfst in de gaten, want mogelijk kiest een nieuwe paardenhorzel jouw vierbener uit als kraamkamer. Verder is het een goed idee om je paard preventief in te sprayen met insectenwerende middelen.

Waarom is het zo belangrijk om horzeleitjes te verwijderen? 

Kort gezegd: omdat je wil voorkomen dat horzellarven in het lichaam van je paard terecht komen. Maar hoe geraken ze daar dan, ze zitten voorlopig toch veilig aan de buitenkant van je paard? Dat klopt, maar de horzel legt haar eitjes – een duizendtal in totaal – op strategische plekken waardoor paarden ze makkelijk kunnen oplikken. Bijvoorbeeld omdat ze elkaar op een deugddoende groomsessie trakteren en zo wat eitjes binnenkrijgen. En wanneer de eitjes blijven hangen, veroorzaken ze op een gegeven moment jeuk omdat de horzellarven binnenin zich beginnen te roeren. Zo nodigen de jonge horzels het paard uit om aan hun onderbenen te likken en hen zo – ei-omhulsel inclusief – op te likken. 
 
Eens de jonge larven in het paardenlichaam terechtgekomen zijn, is hun eerste doel bereikt. Deze parasiet moet via het inwendige van een paard passeren om tot volle wasdom te komen. In eerste instantie gebruiken ze de paardenmond als woonplaats, waar ze kleine, oppervlakkige tunnels graven van slechts 1,5 mm lang in de tong, wangen en tussen de kiezen. Een week of vier later, na de eerste vervelling, migreren de larven naar de maag van het paard. Daar hechten ze zich vast aan de maagwand. Gedurende 8 tot 10 maanden smullen ze daar mee van alles wat door de paardenmaag passeert. 
 
Op het einde van hun gastheercyclus, in de eerstvolgende lente, vervellen de larven opnieuw waarna ze zich laten meevoeren doorheen de darmen. Samen met de paardenmest komen de grote larven in de ontluikende lentenatuur terecht. Ze trekken zich terug in de grond waar ze op 3 tot 5 weken tijd verpoppen tot een adulte paardenhorzel. Die heeft maar één levensdoel: een nieuw paard besmetten met bevruchte eitjes, om de cirkel rond te maken. Daarvoor hebben de horzels slechts enkele weken tijd. Ze kunnen immers niet eten en teren op de energiereserves die ze in hun vorige gastheer hebben opgedaan. 
 
Heel wat paarden doorstaan een lichte horzelbesmetting zonder grote problemen, maar ze kunnen er evengoed erg ziek van worden – zeker wanneer ze erg veel eitjes binnenkregen. Het eerste larvestadium kan een pijnlijke ontsteking veroorzaken van de mondslijmvliezen, waardoor het paard moeilijker eet en te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt.  Symptomen die kunnen wijzen op een besmetting met horzellarven in de maag, zijn o.a. een verminderde eetlust, gewichtsverlies, lager energiepeil, bloedarmoede, diarree en koliek. Wanneer larven van het tweede stadium zich massaal vasthechten aan de maagwand, kunnen ze daar maagzweren of in het ergste geval een maagwandperforatie veroorzaken. Dat laatste is niet zelden fataal voor het gastheerpaard. 
 
 

Hoe kom je te weten of je paard besmet is met horzellarven? 

Veel mensen ontwormen hun paarden op basis van de resultaten van het mestonderzoek dat ze meermaals per jaar laten uitvoeren. Dan wordt door een erkend labo de hoeveelheid wormeitjes in de paardenmest geturfd, om zo een gepaste behandeling voor te schrijven. Maar van een horzelbesmetting zie je makkelijk 10 maanden lang helemaal geen enkele aanwijzing in de mest! De enige manier om zeker te zijn of je paard last heeft van horzellarven, is een inwendig onderzoek. Soms is al aan de tong of het wangslijmvlies te zien dat er horzellarven actief geweest zijn. Met een gastroscopie – de dierenarts gaat dan met een camera in de maag kijken – kun je de levende larven zelfs zien hangen in de maag. Hieronder zie je een filmpje van zo’n maagonderzoek.  
 
 

 
 

Wanneer ontwormmiddel toedienen om horzellarven te doden? 

Omdat horzellarven flink wat schade kunnen aanrichten in het paardenlichaam, kiezen veel paardendierenartsen ervoor om tenminste één keer per jaar preventief een antiparasitair middel toe te dienen. Je kan als eigenaar nog zo je best doen, er is altijd een kans dat je enkele horzeleitjes over het hoofd hebt gezien. Een breedwerkend ontwormmiddel doodt sowieso de aanwezige horzellarven (strikt gezien zijn het geen wormen), zodat je als eigenaar op twee oren kan slapen. Daarvoor wacht je best tot na de eerste nachtvorst, anders kan je paard opnieuw besmet raken. Bijkomend voordeel is dat je paard nu ook die andere gevaarlijke parasiet die in hetzelfde seizoen toeslaat, de rode bloedworm, kwijtraakt.